重点商企长假销售同比增6.6% 突破67亿元

Коло?ния (лат. colōnia ?торама[1]?) — сит ил д??л?те (мегаполис) хакимлы?ы а?тында?ы бойондоро?ло бил?м?, айырым режим ниге?енд? идара ител? бойондоро??о? с?й?си ??м и?тисади власы булмай. Йыш ?ына колониаль режим граждандарына мегаполис граждандары хо?у?тары мен?н са?ыштырырлы? хо?у?тар бирелм?й. Шул у? ва?ытта метрополия граждандары колониаль бил?м?л?р?? т?п халы??а ?ара?анда власть ??м ??т?нл?кт?р мен?н фай?алана. Колониялар?ы? барлы??а киле?е империалистик д??л?тт?р?е? (мегаполистар?ы?) йо?онто?он ки??йте? ?с?н т?п ?орал булып тора.
Тасуирлама?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Колониялар булдырыу?ы? мотивтары к?п: т?би??т ресурстарын контролд? тотоу?ан алып м??риф?тселек-экспансионистик ма?саттар?а тиклем.
Традицион колония, ????тт?, метрополиянан ??м урында?ы элитанан кешел?р ?атламы мен?н идара ител?, ? р?сми тел булып колонизатор?ар теле ??м ?ир?к осра?та ?ына колонияны? т?п хал?ы теле тора.
Колония хал?ын т?рл? я?мыш — ?олло??а тоталь дусар ите? (Ирекле Конго д??л?те), дискриминация (Британия ?индостаны, Япония Корея?ы) й?ки метрополия хал?ы мен?н хо?у?тар?ы тиге?л?? (Франция Гвиана?ы) к?т?.
Ерле халы?тар?ы? колониализм?а ?аршы к?р?ше ??м был идеяны? метрополия хал?ыны? и?тибары к?ме?е Икенсе донъя ?у?ышынан ?у? элекке колониаль империялар?ы? тар?алыуына килтер?. Колониялар?ы? тар?алыуыны? и? ю?ары н?кт??е 1960 йылдар?а тура кил?. Д?р??, ?ай?ы бер осра?тар?а ул я?ы азат ителг?н д??л?тт?р?е и?тисади и?е??е? ю??а сы?ыуына килтерм?й, ?у??ылары и?тисади я?тан и?еле?ен дауам ит?, улар?ы? с?й?си бойондоро??о?ло?о ?ай?ы бер?? формаль характер?а ?ына була (?ара?ы? неоколониализм (неоколониализм)).
Митрополиялар?ы? колониялар алыу ма?саттары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Т?би??т ??м кеше байлы?тарын фай?аланыу, ?ай?ы бер осра?тар?а — уникаль, ?ир?к ресурстар?а (шул и??пт?н транзит?а) хужа булыу, донъя сау?а?ын монополиялаштырыу?а ынтылыу;
- Сау?а юлдарын, ?атыу ба?ар?арын оптималл?штере?, у?ай?ы? сит м???ни илд?р?е б?т?р??;
- Сау?а х??еф?е?леген т?ьмин ите?г? ?лг?ше?, уны оператив к?ст?р мен?н т?ьмин ите?;
- Хо?у?и ?ыр?ы унификациялау, империя хо?у?и стандарттарын формалаштырыу, бер??м ??м а?лайышлы сау?а м???ни?тен формалаштырыу юлы мен?н сау?аны и? я?шы хо?у?и я?лау;
- Социаль ?лк?, социаль балансты оптималл?штере?
- Криминаль й?н?лешт?ге пассионар социаль ?атламдар к?с?н ?улланыу ?с?н тап килг?н ма?саттар табыу;
- метрополияла улар?ы? й?м?и?тк? т?шк?н ?л?ш?н к?мете?, ?ай?ы бер?? — тот?ондар?ы, й?берл?нг?нд?р?е, ??-??ен? урын таба алма?андар?ы, й?м?и?тт? барлы??а килг?н йолалар, ??р?ф-????тт?р мен?н ??н???т?е?лек белдерг?нд?р?е табыу;
- колониялар мен?н идара ите?, колониаль хакими?т — идарасылар ?с?н я?шы м?кт?п, ? урында?ы ???ми?тле конфликттар?ы х?л итк?нд? к?с ?улланыу — империя ?ораллы к?ст?рен тейешле тонуста тотоу ысулы;
- империя ихтыяждары ?с?н лайы?лы профессиональ ??м т?жриб?ле гражданлы? ??м х?рби бюрократия м?кт?бен ойоштороу, чиновниктар?ы? я?ы быуынын ?ынап ?арау, х?рби, с?й?си-и?тисади, м???ни элитаны я?ыртыу;
- метрополия хал?ы мен?н са?ыштыр?анда хо?у??ы?, арзан й?ки б?т?нл?й бушлай эш к?с?, шул и??пт?н у?а ихтыяж ?ур бул?ан урын?а экспортлау ??м/й?ки уны мегаполис?а ?бысра??, абруйлы булма?ан, ?мм? социаль ???ми?тк? эй? бул?ан эшт?рг? импортлау.
- Я?ы граждан ??м х?рби технологиялар?ы, алымдар?ы, ноу-хау?ы, тактикалар?ы ?ынау, ??енд? етештерелг?н зарарлы ?алды?тар?ы экспортлау, х??ефле х?рби, ?илми, с?н???т, т?би?и ?ынау?ар, эшм?к?рлек ?тк?ре? м?мкинлеге, с?нки уны? ????мт?л?ре метрополия хал?ыны? именлеген?, ?аулы?ына, ??мерен? х??еф мен?н янар ине. ?ай?ы бер осра?тар?а бындай х?лде империяны? ??м донъяны? й?м???тселеген?н й?шерен ?а?лау?ы? у?айлы ысулы.
- Тыш?ы с?й?с?т, цивилизациялы экспансия
- Геостратегик ?ы?ы??ыныу?ар, ?ораллы к?ст?р?е? мобиллеген? иреше? ?с?н донъяны? т?п н?кт?л?ренд? тер?к пункттар система?ын булдырыу;
- ??ск?р??р?е?, флоттар?ы? х?р?к?тен, сау?а юлдарын, баш?а колониаль империялар?ы? хал?ыны? к?сене?ен контролд? тотоу, ?у??ыларыны? тейешле т?б?кк? ?теп ине?ен? юл ?уймау, улар?ы? ролен, донъя статусын к?мете?;
- Империя абруйын уйлау, халы?-ара килеше???р т???г?нд?, донъя я?мыштары тура?ында артабан?ы ?арар?ар?а ?урыра? геос?й?си к?ск? эй? булыу;
- Цивилизация, м???ни, тел экспансия?ы — метрополияла, колониялар?а ??м баш?а донъяла эш ите?се власты? абруйын, легитимлы?ын ны?ытыу яр?амында. Империя цивилизация стандарттарыны? д?й?м донъя стандарттарына ??ереле?е.
Колониялар?ы? билд?л?ре
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- С?й?си бойондоро?лоло?, ??енс?лекле хо?у?и статус, ?а?и?? булара?, метрополияны? тулы хо?у?лы провинциялары статусынан насар я??а айырыла;
- Географик айырымлы? ??м к?п осра?та мегаполистан алы? булыу;
- Т?би??т байлы?тарын и?тисади фай?аланыу, аборигендар?ы? мегаполис фай?а?ына хе?м?т ите?е, был йыш ?ына и?тисади ??еште? ?крен?йе?ен?, колонияны? б?лг?нл?кк? т?ш??ен? килтер?;
- К?п осра?та — аборигендар?ы? к?бе?ене? метрополияла й?ш??сел?р??н этник, дини, м???ни й?ки баш?а т?рл? айырылыуы йыш ?ына метрополия хал?ына ??ен айырым, бойондоро??о? берл?шм? тип ?анар?а ниге? бир?;
- Тарихи фактор:
- метрополия бил?м?л?рен ба?ып алыу, оккупация;
- Метрополия тарафынан колонияны ?? аллы хо?у?и статустан м?хр?м ите?:
- урында?ы властар?а метрополия фай?а?ына колония бил?м??енд? протекторат, вассаллы?, ??уртым?, концессия, опека, ?атып алыу й?ки улар?ы? ??аллылы?ыны? тулылы?ын сикл?? тура?ында ти? булма?ан, ти??е? килеше???р??р?е? баш?а формаларын та?ыу юлы мен?н,
- х?рби к?ст?р индере? юлы мен?н й?ки колонияла влас?а бойондоро?ло марионетка режимын индере? ысулы мен?н,
- бил?м?не аннексиялау, метрополия тарафынан ??ене? колониаль хакими?тен булдырыу юлы мен?н,
- метрополиянан колониялар мен?н туранан-тура идара ите? юлы мен?н;
- Колония?а метрополиянан к?п кен? халы?ты к?сере?, улар тарафынан урында?ы власть органдары, с?й?си-и?тисади, м???ни элита булдырыу;
- Митрополияны? ?с?нс? илд?р мен?н д??л?т-ара килеше???ре булыуы, колония я?мышы тура?ында килеше???р т????.
- Йыш ?ына (бигер?к т? XX быуатты? ?у??ы сиреген? тиклем) метрополия хал?ы мен?н са?ыштыр?анда аборигендар?ы? гражданлы? хо?у?тарын ?ы?ыу, аборигендар?а сит м???ни?т, дин, тел, ??р?ф-????тт?р индере?, урында?ы м???ни?тте ?ан?а ?у?мау, хатта раса, ?атлам й?ки баш?а сегрегация?а тиклем, апартеид, ер??н ?ыуыу, й?ш????н м?хр?м ите?, геноцид?а тиклем;
- К?п осра?та — колонияла й?ш??сел?р?е? к?бе?ене? ?? х?лен ??г?ртерг?, я?шыртыр?а ынтылышы.
- Аны? ??м даими милли-азатлы? х?р?к?тене? булыуы — ерле халы?ты? ?? я?мышын ?? аллы х?л ите? ма?сатында суверенитетты терге?ерг? ынтылышы (географик, этник, дини ??м/й?ки м???ни я?тан адекват ил мен?н берл?ше?);
- Метрополия я?ынан бындай саралар?ы к?с ?улланып ба?тырыу саралары;
- ?ай?ы бер?? был колония?а географик, этник, дини ??м/й?ки м???ни я?тан адекват илде? о?айлы территориаль д????л?ре л? була.
Колониялар типтары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Колониализм тарихында идара ите?, к?сеп ултырыу ??м хужалы? ??еше тибы буйынса колониялар?ы? ?с т?п т?р? айырыла:
- К?скенселек колониялары
- Сеймал колониялары (й?ки фай?аланыл?ан колониялар)
- Милл?т-ара ?атнаш (к?скенселек-сеймал колониялары)
Бынан тыш, х??ерге донъя ба?арында т?п ресурсы булып арзан эшсе к?с? (?ытай, ?индостан, К?нья?-К?нсы?ыш Азия илд?ре, баш?а территориялар) тор?ан ?с?нс? донъя илд?ре ?ай?ы бер?? ?с?н???т колониялары? тип ?анала.
Тарихы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Колониализм — XVI—XX быуаттар?а ??ешк?н (мегаполис) илд?р т?рк?м?н?? донъяны? баш?а илд?ре ??т?н?н хакимлы? ите? система?ы. Колониаль с?й?с?т — ул, ?а?и?? булара?, и?тисади я?тан насар ??ешк?н, башлыса сит милл?тле халы?тар?ы, илд?р?е ??м территориялар?ы ба?ып алыу ??м йыш ?ына х?рби, с?й?си ??м и?тисади алымдар мен?н фай?аланыу с?й?с?те.
Колониализм ?с?н т??шарттар Б?й?к географик асыштар д??еренд?, атап ?йтк?нд?, XV быуатта, португал ди?ге?се?е Васко да Гама ?индостан?а юл ас?анда ??м Христофор Колумб Америка яр?арына барып етк?нд? барлы??а кил?. Я?ы Донъяла т??ге колониялар?ы испандар ниге? ?ала. Америка индей?арыны? д??л?тт?рен талау Европа банк система?ыны? ??ешен?, ф?нг? финанс б?лемд?рене? ??е?ен? ??м с?н???тте? ??ешен? эт?ргес к?с бир?, был, ?? сиратында, я?ы сеймал ресурстарын талап ит?.
Капитал туплан?ан т??ге осор?а?ы колониаль с?й?с?тк? буй?ондорол?ан бил?м?л?р мен?н сау?а ите??? монополия урынлаштырыу?а, тотош илд?р?е ба?ып алыу?а ??м талау?а, урында?ы халы?ты фай?аланыу?ы? йырт?ыс феодаль ??м ?ол бил??селек формаларын ?улланыу?а й?ки урынлаштырылыу?а ынтылыш хас. ?олло??а эл?кк?н илд?р?? колониаль с?й?с?т етештере?се к?ст?р?е? ю??а сы?ыуына с?б?псе була, был илд?р?е? и?тисади ??м с?й?си ??ешен тот?арлай, ки? бил?м?л?р?е талау?а ??м б?т? халы?тар?ы ю? ите?г? килтер?.
Мануфактуранан ?ур фабрика-завод с?н???тен? к?ск?н ?айын колониялар ауыл хужалы?ы ??ешене? монокультур й?н?лешле аграр ??м сеймал ?ушымталарына, с?н???т продукция?ын ?атыу ба?ар?арына ??м метрополиялар?ы? ??еп киле?се капиталистик с?н???те ?с?н сеймал сы?ана?тарына ?йл?н?. Эксплуатациялау?ы? я?ы алымдарыны? ки??й??е, урында?ы халы?тар ??т?н?н хакимлы? ите??е ны?ытырлы? махсус колониаль идара ите? органдарын ойоштороу к?р?клеге, шулай у? метрополиялар?а буржуазияны? т?рл? ?атламдарыны? ярышыуы колониаль сау?а компанияларын ю? ите?г? ??м яулап алын?ан илд?р?е ??м бил?м?л?р?е метрополиялар?ы? д??л?т идаралы?ына к?се?ен? килтер?.
Колониаль хакимлы? й? ?доминион? (колонияны? вице-король, генерал-капитан й?ки генерал-губернатор аша туранан-тура идара ите?е) й? ?протекторат? р??ешенд? са?ыла. Колонистар урында?ы халы??а тулы?ынса б?йле булма?ан общиналар барлы??а килтерг?н, улар т?рл? ?атлам кешел?рен?н, шул и??пт?н ен?й?тсел?р??н ??м авантюрасылар?ан туплан?ан. Шулай у? дини общиналар (Я?ы Англия пуритандары ??м ?ыра?ай К?нбайыш мормондары) ки? тарал?ан була.
Х??ерге осор
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?Колиция? т?ш?нс??е кире т??м?рл? бул?анлы?тан, х??ер ул р?сми документтар?а ?улланылмай. Х??ерге ?? аллы булма?ан бил?м?л?р ????тт? ?бойондоро?ло бил?м?? т?ш?нс??е мен?н берл?штерел?. Шул у? ва?ытта, ??идаралы? булыу-булмауына булыу?а ??м баш?а баш?а с?б?пт?рг? ?арап, бындай бил?м?л?р?е? р?сми статустары ??г?р? — ?ди?ге? аръя?ы департаменттары? ??м ?ди?ге? аръя?ы общиналары (бил?м?л?ре)? (Франция), ?короллек ер??ре? ??м ?ди?ге? аръя?ы бил?м?л?ре? (Б?й?к Британия), ?инкорпорацияланма?ан бил?м?л?р? (А?Ш) ?.б. ??идаралы?ы максималь бул?ан бойондоро?ло бил?м? — ?ассоциациялан?ан д??л?т?.
Ниге??? бойондоро?ло бил?м?не? т?п хал?ы б?г?н, метрополия иле хал?ы ке?ек ?к, гражданлы? хо?у?тарына эй?. К?п кен? колониялар?а и?тисади х?л бойондоро??о? д??л?тк? ?йл?нг?н к?рше бил?м?л?рг? ?ара?анда я?шыра?. Бындай колониялар?а ми?ал булып Француз Гвиана?ы й?ки Пуэрто-Рико тора. Икенсе я?тан, колонияны? исеме ??м гражданлы? хо?у?тарын тиге?л?? уны? колониаль держава составына инг?н тиг?нде а?латмай. Икенсе я?тан, колонияны? исемен ??г?рте? ??м гражданлы? хо?у?тарын тиге?л?? уны? колониаль державаны? бер ?л?ш? булып ките?ен а?латмай. Асылда, колониялар?ы? к?бе?е элеккес? колония булып ?ала (?ара: неоколониализм): т?би?и байлы?тар сы?арыла, халы?ты? уртаса килеме мегаполис хал?ы килемен?н к?пк? т?б?н, локаль элита башлыса колониялаштырыусы илд?н килг?н чиновниктар?ан ??м идарасылар?ан тора, шулай у? р?сми тел булып теге й?ки был колониаль держава теле ?ала.
Терминды? м???н??ене? эволюция?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Колония // Толковый словарь иноязычных слов
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Колонии // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- Колонизация // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Колония // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Словарь Ушакова. Колония
- [ Колония] — ?ур совет энциклопедия?ында м???л?
![]() |
Портал ?Политика? |
---|---|
![]() |
Колония Вики???лект? |
![]() |
Колония Викимилект? |